«Իջեւան-Դիլիջան Բարեկամության Կամուրջ»

Հարավկովկասյան երկաթուղիներով սկսեցի հետաքրքրվել դեռևս 2021 թ․: Ենթակառուցվածքները, և երկաթուղին մասնավորապես, առանձին համակարգ են պետության ներսում, իսկ Հայաստանի պարագայում՝ երկաթուղին այլ պետության (Ռուսաստանի) համակարգն է Հայաստան պետության ներսում։ Ինձ հատկապես հետաքրքրում էր Իջևան-Դիլիջան ճյուղավորումը և նախկին կայսրության գաղութատիրական քաղաքականությունը տարածաշրջանում՝ ենթակառուցվածքների միջոցով։

Կառուցման ժամանակ ներդրված ահռելի աշխատանքն ու գիտելիքը, լեռնազանգվածը հորատելու և հազարավոր տոննաներով հողը հանելու ու թունելի պատերը երկաթ-բետոնապատելու նպատակով, աներևակայելի են թվում հիմա։ Ովքե՞ր են և որտե՞ղ են այն մարդիկ, որ ժամանակին այս համակարգը կառուցել են, աշխատեցրել են, սպասարկել են։

***

Հայաստանի ընդհանուր երկաթուղային հանգույցի Իջևան-Դիլիջան ճյուղավորումն ավելի երկար կառուցվել է, քան գործել։ Ընդհանուր նախագծումն ու շինարարությունը տևել են շուրջ 15 տարի՝ 1971-1986 թթ․։ Շինարարության վրա ծախսվել է շուրջ 350 մլն ռուբլի գումար։ 1986 թվականի օգոստոսի 9-ին Իջևանից Դիլիջան է ուղևորվել առաջին գնացքը․ երթի տևողությունը` 55 րոպե։ 1994 թվականին երկաթուղու Կույբիշևո (ներկայիս՝ Հաղարծին) կայարանի հատվածում հողաշերտի փլուզում է տեղի ունեցել, որի արդյունքում երկաթգծի 1.5 կմ հատվածը դարձել է անօգտագործելի։ Այդ պահից երկաթուղին դադարել է գործել․․․